یادداشت‌نویس یالثارات: وجه مهربانانه دین یعنی چه؟

 هفته‌نامه تماشاگران امروز نوشت: «از زمان برگزاری جشن حافظ تاکنون تقریباً دو ماه می‌گذرد و هنوز حواشی آن تمام نشده است. حواشی‌ای که با یک تیتر جنجالی از یالثارات، هفته‌نامه ارگان رسمی انصار حزب‌الله آغاز شد و هنوز هم ادامه دارد. تیتری که بخشی از یک حدیث بود اما با قرار گرفتن در کنار تصاویر هنرمندان حاضر در جشن حافظ جنجال برانگیخت و موجب لغو انتشار این هفته‌نامه از سوی هیأت نظارت بر مطبوعات شد. اما درست هفته بعد از انتشار این مطلب این هفته‌نامه با دستور دادستانی دوباره روی دکه بود.

در شماره‌ای که هفته بعد از لغو مجوز انتشار این هفته‌نامه منتشر شد، یادداشتی از محمدصادق کوشکی چاپ شده بود که بین همه مطالب تندروانه این هفته‌نامه و توهین‌های شدیدش به هنرمندان کمی معقول‌تر به‌نظر می‌رسید. یادداشتی البته در دفاع از مطالب شماره قبل و در اعتراض به اصولگرایانی که در تقابل این هفته‌نامه با هنرمندان طرف هنرمندان را گرفتند. به این بهانه با محمدصادق کوشکی که یادداشتش را با عنوان کارشناس امور فرهنگی می‌نویسد و یکی از چهره‌های فرهنگی شناخته شده جناح اولترا اصولگرا است، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

در هفته‌های اخیر مطالب پرحاشیه‌ای در یالثارات نوشته شد. شما یک مطلب درباره جشن خانه سینما درست یک هفته بعد از تیتر معروف «دیاثت فرهنگی» نوشتید.

من در آن مطلب فقط گفته بودم جشن موسوم به جشن حافظ چه مشکلاتی دارد.

شما با یالثارات ارتباط ارگانیک دارید یا فقط همان یک مطلب را نوشتید؟

گاهی اگر من مطلبی داشته باشم به آنها می‌دهم و اگر دوستان تمایل داشته باشند، مطلبم را کار می‌کنند. گاهی هم ممکن است آنها مطلبی را بخواهند و سفارش بدهند که من بنویسم اما فقط به عنوان یک نویسنده مهمان هستم.

در این فضایی که بعد از آن تیتر بین یالثارات و جامعه سینمایی به‌وجود آمد، مطلبی که شما نوشتید شاید از دید ما مطلب معقولی بود. چه شد که تصمیم گرفتید چنین مطلبی بنویسید؟

به نظر من اتفاقی که تحت عنوان جشن حافظ رخ داد، مشکلات زیادی داشت که من این مشکلات را زیر سر یک شخص نمی‌دیدم. به نظرم جریاناتی هستند که هم به سینمای ایران، هم به باورها و اعتقادات مردم ما و هم به بافت اجتماعی جامعه آسیب می‌زنند و من به دلایل مختلف این حرکت را غلط می‌دانستم و دلایلم را در آن یادداشت نوشته بودم. این مشکلات هم متوجه یک‌ فرد یا دو نفر نیست که بخواهیم اسم خاصی را ببریم و نقد کنیم. من جریان غلطی در جشن حافظ دیدم که باعث شد در آن مطلب از نهادهای مسوول بخواهم این مشکلات را پیگیری کنند.

مطلب شما زمانی چاپ شد که مجله از سوی هیأت نظارت بر مطبوعات وزارت ارشاد لغو امتیاز شده بود. آیا شما اساسا این که مجله‌ای بعد از لغو امتیاز منتشر شود را از نظر قانونی درست می‌دانید؟

تا جایی که آقای اژه‌ای، معاون اول قوه قضاییه توضیح دادند این نشریه با اجازه قوه قضاییه منتشر شده و علتش هم این بوده که لغو امتیاز آن غیر قانونی بوده. این توضیحی بود که سخنگوی قوه قضاییه دادند و تا وقتی که این مجله با این توضیح قانونی منتشر می‌شود، همکاری با آن هیچ ایرادی ندارد. قانون که فقط در انحصار قوه مجریه نیست.

هفته قبل از آن، تیتر معروف دیاثت فرهنگی زده شد و بعد از آن هم ماجراهای دیگری پیش آمد. شما با این نوع پرداختن به مسائل موافق هستید؟ خیلی‌ها می‌گویند نشریه‌ای که نام یالثارات الحسین را بر پیشانی دارد، وقتی با این ادبیات می‌نویسد به نوعی به ساحت امام حسین(ع) جسارت می‌شود.

من فقط مطلبی که در خصوص جشن سینما بود را دیده بودم. مطالب بعد از آن را ندیده‌ام. به همین دلیل نفیا و اثباتا درباره چیزی که ندیده‌ام، نمی‌توانم نظر بدهم. ولی تا جایی که می‌دانم نشریه دو حدیث از پیامبر(ص) و امام صادق(ع) ذکر کرده بود که در مورد اشخاص هم بود و در مورد هنر نبود. مضمون این احادیث این بود که کسانی که چنین رفتاری را می‌کنند، مصداق چنین صفتی هستند. تا جایی که من می‌دانم از نظر قانونی انتشار احادیث منعی ندارد و ربطی هم به هنر نداشت. این دو حدیث می‌گفت هر کسی چنین رفتاری داشته باشد، می‌شود چنین صفتی را به او اطلاق کرد. تا جایی که من دیدم نشریه غیر از این کار دیگری نکرده بود.

ولی از عکس‌های هنرپیشه‌ها استفاده کرده بود.

آن عکس‌ها همه جا منتشر شده بود و عکس‌های منتشر نشده‌ای نبود. اگر افرادی که مرتکب چنین رفتارهایی شده بودند، احساس کردند آن احادیث متوجه آنهاست، رفتارشان را اصلاح کنند. حدیث این است که هر کسی که همسرش را با آرایش در معرض عموم بیاورد، مصداق چنین صفتی است. این عکس‌ها قبل از انتشار در آن مجله در جاهای مختلف منتشر شده بودند. تقصیر کسانی است که آن پوشش زننده را داشتند و دارند. مثلاً یک روان‌شناس می‌گوید اگر کسی با آرایش خیلی خاص وارد جامعه می‌شود، دچار عقده‌های روانی است. اگر این جمله روان‌شناسانه را در کنار عکسی از چنین فردی بگذاریم در این میان آن آدم باید برود عقده‌های روانی‌اش را درمان کند.

یعنی یک تهمت را کنار عکسی که دوست داریم بگذاریم، بدون حکم دادگاه. می‌دانید که نشریه ما نمی‌تواند آن عکس‌ها را به آن شکل کار کند؟ یعنی جدا از غیراخلاقی بودن مجوز قانونی نداریم.

من این را نمی‌دانم. این ادعای شماست. این که واقعاً قانون برای شما مشکلی ایجاد می‌کند یا نه را من نمی‌دانم. این یک بحث قضایی است. اگر شما حدیث را درج کنید برای شما مشکلی ایجاد می‌شود؟

قطعاً اگر از عکس افراد استفاده کنیم و حدیث را به آنها اطلاق کنیم…

نکته استفاده ابزاری از عکس این است که یک زمانی یک صفتی در یک نفر آشکار است؛ مثلاً یک سیاستمداری به شدت شلخته و نامرتب است. اگر شما حدیثی در این باره با تصویری از آن سیاستمدار منتشر کنید که مشکلی نیست.

شلختگی؟ به نظر شما استفاده از واژه دیاثت توهین نیست؟

اگر کلمه‌ای در حدیث آمده باشد، قطعاً امام معصوم عقلش از من و شما و هر کس دیگری بهتر می‌رسد که آن کلمه را به کار ببرد یا خیر. به عنوان مثال قرآن می‌گوید کسانی که کتاب این طرف و آن طرف می‌برند و از این کتاب‌ها بهره‌ای نمی‌برند، الاغ هستند. حالا این وسط یکی می‌گوید آیا الاغ توهین نیست؟ من می‌گویم خدا عقلش بیشتر می‌رسد که به افرادی که کتاب حمل می‌کنند ولی بهره‌ای از آن نمی‌برند، الاغ خطاب کرده. این آیه قرآن است.

موضوع، اطلاق کردن یک اتهام است. شما شخصاً انتشار چنین مطالبی را می‌پسندید؟

من در مورد شخص هیچ‌وقت مطلب ننوشته‌ام و نخواهم نوشت. جریانات غیرسالمی از نظر فکری و فرهنگی در سینمای ما وجود دارد. این که بیایم این وسط بگویم آقای الف، آقای ب، خانم جیم، خانم دال مصداق این جریان هستند، این سطح بحث من را پایین می‌آورد.

شما موافقید که در مطلبی بیاییم بگوییم این دو، سه نفر با هم ارتباط نامشروع دارند و کد مشخص بدهیم؟ کاری که حتی در شرع هم نیاز به ادله دارد و تهمت زدن جزای مشخص دارد. شما این کار را از نظر شرعی و عرفی درست می‌دانید؟

در مورد این که کسی بخواهد نسبت ناروایی به افرادی بدهد، مسأله قانونی‌اش مشخص است. اما این که در مورد چه افرادی چه چیزی نوشته شده من واقعاً مطلب را نخوانده‌ام. بنابراین نظر نمی‌دهم.

اگر مطلب را بخوانید و ببینید با آن چیزی که در شرع آمده در تضاد است، باز هم همکاری‌تان با این نشریه را ادامه می‌دهید؟ چون پیشانی این نشریه اسمش منتقم خون امام حسین است.

اشتباه و غفلت از سوی هر کسی ممکن است اتفاق بیفتد اما همه ما باید مراقب باشیم (اسم نشریه‌مان هرچه باشد) به عنوان نویسنده و روزنامه‌نگار حداکثر دقت را به کار ببریم تا دچار خطا، غفلت یا هر نقص دیگری در مطلب‌مان نشویم. اگر رسانه‌ای به هر دلیلی در مطلبش نقصی وجود داشته باشد، چون منتشر می‌شود، می‌ماند و به همین دلیل هر کسی کار مطبوعاتی می‌کند باید منتهای دقتش را به کار ببرد که خلاف قانون و شرع کاری انجام ندهد.

نگفتید که اگر خودتان فکر کنید این اتفاق افتاده همکاری‌تان را با آنها ادامه می‌دهید یا خیر؟

اگر شما در نشریه‌ای که به دلیل تخلفی توقیف شده باشد، قلم می‌زدید بعد از توقیف به خودتان اجازه می‌دادید در آن نشریه مطلب بزنید؟

اگر با اعتقاداتم در تناقض باشد همکاری نمی‌کنم.

من هم سعی می‌کنم کاری که مغایر با اعتقاداتم باشد انجام ندهم.

شاید به دلیل بازتابی که داشته بد نبود آن مطلب را می‌دیدید.

من هنوز فیلم «فروشنده» را هم فرصت نکرده‌ام ببینم چون به دلیل مأموریت کاری، دو هفته اصلاً در ایران نبودم. بعد هم تراکم کاری داشتم، آن مطلب را هم متأسفانه یا خوشبختانه ندیده‌ام و چون ندیده‌ام نمی‌توانم اظهارنظر کنم.

اگر «فروشنده» را هم ببینید به آن نقد خواهید داشت؟

نمی‌دانم. شما در این ایام یک کلمه حرف از من در مورد «فروشنده» نشنیده‌اید. خیلی از دوستان من موضع‌گیری موافق یا مخالف داشته‌اند ولی من ترجیح می‌دهم چیزی نگویم.

در خبرها آمده بود که قرار است فیلم «رستاخیز» اکران شود.

همان زمان هم که عده‌ای به این فیلم اعتراض کردند، من در چند مصاحبه گفتم مشکل این فیلم با یک هاله نور حل می‌شود. من آن عده‌ای که آمدند شلوغ کردند را واقعاً نمی‌شناسم ولی رستاخیز یک فیلم درباره نهضت عاشوراست. در این میان بعضی از مراجع درباره نشان دادن صورت حضرت عباس احتیاط داشتند که این مشکل با دو، سه دقیقه پوشاندن صورت حضرت عباس قابل حل بود و اصلاً بحث دیگری نبود. ممکن است کسانی درباره موضوع فیلم رستاخیز نقد تاریخی داشته باشند که وقتی فیلم اکران ‌شود، نقدشان را می‌نویسند اما رستاخیز و موضوع آن اصلاً قابل مقایسه با فیلم‌های موضوع بحث ما نیست. من به آقای درویش حق می‌دهم از عملکرد ارشاد گلایه داشته باشد چون ارشاد ابتدا به فیلم مجوز اکران داد و پس از یک روز آن مجوز را باطل کرد!

شما به فساد در جریان فرهنگی کشور اعتقاد دارید؟

سینمای کشور ما به عنوان سینمای متعلق به جمهوری اسلامی باید با قوانین و قواعد حاکم بر جامعه سازگار باشد. وقتی می‌گوییم سینما یعنی محصولات سینما. یعنی فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند نباید بر خلاف قانون و عرف و مقدسات دینی ما باشند. این یک مطالبه جدی است اما این که مثلاً ممکن است یک آقایی در سینما با یک خانمی خدای نکرده رابطه مخفی داشته باشد، این تا وقتی که مخفی است، مشکل آن دو نفر است و خدا مجازات‌شان می‌کند اما اگر علنی شود قوه قضاییه پیگیری می‌کند. صحبتی که درباره فساد در سینما می‌کنیم راجع به این است که محصولات سینما و فیلم‌هایی که ساخته می‌شود در بسیاری از موارد مقدسات یا حریم‌های شرعی و اخلاقی جامعه را زیر پا می‌گذارد. بحث فساد در سینما و حداقل آن چیزی که من به کار بردم یا به کار می‌برم این بخش است. آنچه که عوامل سینما در خلوت خود انجام می‌دهند، بحثش به ما مربوط نمی‌شود.

بیشتر تولیدات سینمای ایران یا دولتی هستند یا ارگانی. چطور پول زیادی که صرف ساخت این فیلم‌ها می‌شود، نمی‌تواند بر فیلم‌های بخش خصوصی غالب شود؟

در بخش اعظم فیلم‌هایی که حتی در نهادها و ارگان‌ها و حتی زیر نظر ارشاد یا فارابی ساخته می‌شود، به دلیل غفلت یا بی‌دقتی یا به دلیل بی‌اعتقادی بعضی از عوامل دولتی و نهادها، حریم‌های مقدس، اخلاق، قوانین الهی یا زیر پا گذاشته می‌شود یا نادیده گرفته می‌شود. متأسفانه مشکل سینمای ایران سالی یکی، دو فیلم نیست. بخش زیادی از فیلم‌هایی که هر سال در سینما تولید می‌شوند چنین مشکلاتی دارند. بخشی از محصولات هم فساد اجتماعی دارند. در جشنواره سال گذشته آقای جیرانی گفتند بیش از ۶۰ درصد فیلم‌ها تم تلخ و ناامیدکننده دارند. این فساد اجتماعی است. اینجا دیگر قانونی زیر پا گذاشته نشده اما سینمایی که ۶۰ درصد فیلم‌هایش به تعبیر کارشناسی به اسم آقای جیرانی تلخ و سیاه است، این یعنی سینما به وظیفه‌اش بد عمل می‌کند و مشکل دارد. یعنی فیلمسازها دنیا را تلخ می‌بینند و واقعی نمی‌بینند. در این مملکت تلخی هست، شیرینی هم هست، اتفاقات خوب و بد هم هست. توقع این است که فیلمسازها متعادل ببینند. این که ۶۰ درصد تم تلخ داشته باشد، مردم حق دارند بگویند چرا ناامیدکننده است با توجه به این که شعار دولت آقای روحانی هم تدبیر و امید است.

ولی همین مردم امسال تمام رکوردهای سینما را جابه‌جا کردند.

اگر دو میلیون نفر یک فیلم را ببینند و فیلم پرفروش شود این را که نمی‌توانیم بگوییم نماینده کل جامعه هستند. این رقم یک چهلم جمعیت ایران است.

ما به حجاب هنرمندان انتقاد داریم ولی وقتی به خیابان می‌رویم بی‌حجابی موج می‌زند.

ما به حجاب هنرمندان انتقاد نداریم. دقیق صحبت کنیم. ما در کشور قوانینی داریم که معین می‌کند شهروند ایرانی باید یک حدودی از پوشش را رعایت کند. حالا هر کسی باشد. سیاستمدار، روزنامه‌نگار، هنرمند، شهروند عادی یا هر کس دیگری این ضوابط را رعایت نکند تخلف کرده است. مثل این که بگوییم چون یک نفر در سینما بازی می‌کند اگر چراغ قرمز را رد کرد پلیس چیزی نگوید.

الان از این جمعیت ۸۵ میلیون نفری چند درصد از مردم حجاب مورد نظر شما را رعایت می‌کنند؟

ما قانون داریم. اگر یک قانونی رعایت نمی‌شود مشکل از قانون نیست. اگر الان مردم قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت نکنند باید قانون را کنار بگذاریم یا باید مردم قانونمند شوند؟

خود شما به عنوان یک نویسنده ارزشی که در رسانه‌ای مثل یالثارات که مال بچه‌های انصار حزب ا… است می‌نویسد و آنها بیشترین مدافع حجاب در این سال‌ها بوده‌اند…

مدافع حجاب همه انسان‌های مومن هستند. اشتباه نکنید!

در همین یالثارات احیاناً مطلبی برای ارشاد همین دوستان هنرمندی که خطا کردند داشته‌اید؟

در طول بیست و یکی دو سال گذشته من صدها مطلب خطاب به مسوولان، اهالی رسانه و عامه مردم نوشته‌ام و توضیح داده‌ام که اگر قوانین الهی مثلاً حجاب رعایت نشود، چه پیامدهایی برای جامعه دارد و اگر رعایت شود چه مزیت‌هایی دارد. فقط هم در مورد حجاب نبوده. در بسیاری از نشریات هم چنین مطالبی را کار کرده‌ام. ممکن است شما بگویید کوتاهی کرده‌ای، قبول دارم. باید خیلی بیشتر کار می‌کردم اما فکر می‌کنم در این ۲۰ سالی که در فضای مطبوعات قلم زده‌ام صدها مطلب در قالب‌های مختلف و با محتوای دعوت جامعه به خیر و معروف نوشته‌ام. مقاله پژوهشی، مقاله عادی و روزنامه‌ای، حتی مطلب طنز یا قطعه ادبی نوشته‌ام.

ای کاش دوستان یک مقدار بیشتر روی وجهه مهربانانه دین کار کنند.

وجه مهربانانه دین یعنی چه؟ این تقسیم‌بندی‌ها درست نیست. مثل این که کسی بیاید درباره مادر شما این تقسیم‌بندی را داشته باشد. مادر شما در همان زمانی هم که شما را دعوا می‌کند، به شما محبت دارد. یک مادری می‌بیند بچه‌اش برای اولین بار سیگار می‌کشد وقتی با او دعوا می‌کند، از روی محبت است یا نه؟

وقتی یک مادری همیشه کتک می زند، باز هم روشش رحمانی است؟

اگر مادری هم همیشه کتک می‌زند، بچه باید برود ببیند چه کار کرده؟ مادر که نماد محبت است! خدا همیشه دوست دارد رحمان و رحیم معرفی شود اما همین خدا یک سوره از قرآن را بدون بسم‌ا… شروع کرده یا در جاهای مختلف دستور داده که مثلاً اگر به فلان گروه رسیدید، همه را اعدام کنید. همین خدا جای دیگر در مورد عده‌ای گفته که از چهارپایان هم پست‌تر هستند. نمی‌شود چهره رحمانی یا غضب‌آلود از دین نشان داد، هر کس بخواهد فقط یک بعد را ببیند از بی‌سوادی‌اش است.

به تعبیر شما خشونت و غضب قابل نقد نیست چون حتماً محرکی داشته. مگر می‌شود یک رسانه‌ای فقط وجهه غضبناک دین را نشان بدهد؟

من که نمی‌دانم منظورتان کدام نشریه است. اگر نشریه یالثارات را می‌گویید هر هفته دو صفحه تمام مخصوص ترویج ارزش‌های دینی دارد که شاید شما ندیده باشید. شاید پانزده شانزده سال است من این نشریه را می‌بینم. دو صفحه ۱۱ و ۱۲ به جنبه‌های جذبی و ترویج فرهنگ و اخلاق دینی اختصاص دارد اما شاید دوستانی که این طور آرزو می‌کنند فقط تیترهای یالثارات را دیده باشند. این که شما این نشریه را به این موضوع متهم می‌کنید به این دلیل است که فرصت نکرده‌اید نشریه را دقیق ببینید.

ایسنا